مراحل اصلی در بررسی نمونه‌ای چیست ؟
تحلیل مراحل اصلی در بررسی نمونه‌ای
به عنوان مقدمه‌ای بر نقشی كه نظریه نمونه‌گیری در یك بررسی دارد توضیح مختصر مراحل انجام یك نمونه‌گیری ضروری است. باید توجه كرد كه نمونه‌گیری،كار پیچیده‌ای است. تهیه نمونه‌ای از 10000 پرونده شماره‌دار كار ساده‌ای است اما اگر هدف، تهیه نمونه‌ای از ساكنین یك ناحیه با دهات متعدد و راههای صعب العبور و گاهی با زبانهای محلی متفاوت باشد كار آسانی نیست، به خصوص كه بسیاری از واحدهای نمونه از ساكنینی هستند كه افراد غریبه را نمی پذیرند و برای اظهار حقایق به آنها بدگمان‌اند. در هر حال مراحل ضروری در یك نمونه‌گیری به شرح زیرند:
اهداف بررسی: همواره باید حكمی‌روشن و صریح درباره هدفهای بررسی در دست باشد. در غیر این صورت با افزایش حجم كار و جزئیات دیگر نمونه‌گیری، تصمیمهایی اتخاذ می‌شوند كه با اصل اهداف هماهنگی ندارند.
جامعه مورد نمونه‌گیری: جامعه ای كه از آن نمونه می گیریم، باید دقیقا معلوم شود. تعریف دقیق جامعه همیشه میسر نیست و گاهی نیز بدون هیچ مشكلی انجام می‌شود. مثلا اگر هدف تعیین برآورد متوسط عمر لامپهایی باشد كه در یك روز بوسیله كارخانه ای تولید می‌شود، تعریف جامعه كاملا روشن است. در حالی كه نمونه‌گیری از جامعه مزارع كشاورزی، مستلزم ارائه قواعدی است كه باید یك مزرعه، وسعت و مرزهای آن را تعریف كرد كه مسلما این قواعد باید در عمل قابل پیاده كردن باشند. گاهی جامعه ای كه از آن نمونه‌گیری می كنیم دقیقا همان جامعه ای كه می خواهیم درباره آن اطلاعاتی به‌دست آوریم، نیست. جامعه ای كه از آن نمونه‌گیری می كنیم قاعدتا باید بر جامعه هدف منطبق باشد ولی به دلائل عملی و یا برای سهولت كار، جامعه مورد نمونه‌گیری اغلب محدودتر از جامعه هدف است. اگر با چنین وضعی مواجه باشیم باید خاطرنشان كنیم كه نتابج حاصل از نمونه قابل توصیف برای جامعه مورد نمونه‌گیری هستند یا نه؟. قضاوت در این كه، این نتایج برای جامعه هدف هم صادق اند یا نه بستگی به منابع اطلاعاتی اضافی دارد. هر اطلاعی اضافی كه بتوان درباره طبیعت اختلاف بین جامعه مورد نمونه‌گیری و جامعه هدف فراهم كرد برای این قضاوت كمك كننده است.
واحدهای نمونه‌گیری احتیاج به تعریف واضح دارند به عنوان مثال در عبارت "در یك نمونه از وسایل نقلیه" بایستی تعریف شود كه منظور از وسیله نقلیه چیست؟ اتوموبیل، موتورسیكلت، كامیون و ...
جمع‌آوری داده‌ها: لازم است تحقیق كنیم كه تمام داده‌ها به اهداف بررسی مربوط اند و هیچ داده اساسی از قلم نیفتاده است. غالباً در بررسیها خصوصا اگر بررسیها در ارتباط با سؤالاتی از افراد باشند، سؤالاتی مطرح می‌شوند كه اصولا در تحلیلها مورد استفاده قرار نمی گیرند. یك پرسشنامه بسیار طویل، كیفیت پاسخها را پایین می آورد.
درجه دقت مطلوب: نتایج یك بررسی نمونه‌ای همیشه با عدم حتمیت همراه است، زیرا اولا نسبتی از جامعه مورد اندازه‌گیری قرار گرفته است و ثانیا اندازه‌گیریها همیشه با خطا همراهند. میزان این عدم دقت را می‌توان با نمونه های بزرگتر و با استفاده از وسائل اندازه‌گیری دقیقتر تقلیل داد. اما این كار همیشه با افزایش هزینه و با صرف وقت بیشتر همراه است. بنابراین مشخص كردن درجه دقت مطلوب نتایج، مهم است. این تشخیص، وظیفه افرادی است كه از داده‌ها استفاده می‌كنند. متاسفانه چون اكثر مدیرانی كه از نتایج نمونه‌گیری استفاده می‌كنند پایه آماری لازم را ندارند تعیین میزان درجه مطلوب با مشكلاتی همراه است. غالباً آماردانها هستند كه باید در این موارد یاری دهنده باشند.
روشهای اندازه‌گیری: در هر جامعه، برای اندازه‌گیری واحدهای نمونه، انتخاب ابزار اندازه‌گیری و روش اندازه‌گیری دارای اهمیت است. داده‌هایی كه مربوط به وضعیت سلامتی یك فرد هستند باید از آزمایشهای پزشكی به‌دست آیند، آزمایشهایی كه با وسایل خاص و با روشهای خاص انجام می‌شوند. ممكن است بررسی نمونه‌ای صرفا به وسیله پرسشنامه‌های اداری صورت گیرد و یا به وسیله مصاحبه گرهایی با طرح سؤالات از پیش تعیین شده ای، انجام شود. مصاحبه‌ها ممكن است با تلفن یا حضوری و یا با تركیبی از این دو به عمل آیند. در هر حال باید قبل از نمونه‌گیری روشهای اندازه‌گیری مشخص شوند. بخش مهمی از كار مقدماتی نمونه‌گیری، تنظیم فرمهای ثبت داده‌هاست كه باید در آنها سؤالات وارد و پاسخها نوشته شوند.
چارچوب: قبل از انتخاب نمونه، جامعه را باید به بخشهایی تقسیم كرد. این بخشها را واحدهای نمونه‌گیری یا فقط واحدها می نامند. این واحدها باید تمام جامعه را بپوشانند و در عین حال همپوش نباشند، بدین معنا كه هر عنصر جامعه به یكی و تنها به یكی از واحدها متعلق باشد. گاهی اوقات واحد مناسب به وضوح مشخص است مثل جامعه لامپها كه محققا هر واحد یك تك لامپ است. گاهی باید واحدها را انتخاب كرد. در نمونه‌گیری از مردم یك شهر، ممكن است واحد انتخابی یك فرد باشد و یا تعدادی از خانوارها باشد. در نمونه‌گیری از یك محصول كشاورزی، واحد انتخابی می‌تواند یك مزرعه، یا یك ناحیه ای با ابعاد مشخص پیشنهادی باشد. لیست شماره تلفن های مردم یك شهر نیز می تواند به عنوان یك چارچوب در نظر گرفته شود. تعیین فهرست واحدهای نمونه (چارچوب)، یكی از مسائل عمده كار نمونه‌گیری است. چنین فهرستهایی گاهی كامل نیستند و یا به میزان زیادی شامل واحدهایی هستند كه دو بار منظور شده‌اند. مثلا به ندرت می‌توان فهرست به هنگامی از افراد كه در یك محله زندگی می‌كنند تهیه كرد. در كشوری كه مركز ثبت جمعیت وجود دارد در این مورد می‌توان از آن به جای چارچوب نمونه‌گیری استفاده كرد. تهیه چارچوب معمولا كاری است كه باید با دقت انجام شود.
انتخاب نمونه: طرحهای متعددی وجود دارند كه می‌توان با آنها نمونه را انتخاب كرد. برای هر طرحی و با توجه به درجه دقت مورد نیاز در برآوردها، باید حجم خاصی از نمونه را مشخص نمود. قبل از اخذ هر تصمیمی، هزینه نسبی و زمان لازم برای اجرای هر طرحی را باید ارزیابی نمود.
پیش آزمون: تجربه نشان داده است كه قبل از انجام نمونه‌گیری نهایی، امتحان كارآیی پرسشنامه و یا روشهای موردنظر با مقیاسی كوچك بسیار مفید است. این نمونه‌گیری كوچك مقدماتی غالباً نتایجی بدست می‌دهد كه بر اساس آنها می‌توان پرسشنامه‌ها را اصلاح كرد و از بروز اشكالات عمده در نمونه‌گیری با حجم زیاد جلوگیری نمود. آمارگرها در این نمونه‌گیری مقدماتی مشكلات كار را می بینند و نوع عكس العملها لازم را فرا می گیرند. پیش آزمون معمولا با هزینه ای كم، مانع از به هدر رفتن هزینه زیاد نمونه‌گیریی اصلی می‌شود.
آموزش آمارگران: در بررسیهای جامع نمونه‌ای اغلب با مسائل خاص حرفه ای مواجهیم. لذا آمارگران باید قبلا درباره هدف نمونه‌گیری و روشهای اندازه‌گیری و جمع‌آوری داده‌ها و سایر خط مشی ها آموزش ببینند.
تلخیص و تحلیل داده‌ها: اولین مرحله، آماده كردن پرسشنامه‌های تكمیل شده برای انتقال داده‌ها به رایانه است. در این مرحله خطاهایی كه ثبت شده‌اند باید اصلاح شوند . پرسشنامه‌هایی كه به وضوح اشتباها تكمیل شده‌اند، حذف شوند. درباره رفتار با سؤالاتی كه پاسخ دهنده به آنها جواب نداده است یا در مرحله انتقال به رایانه حذف شده‌اند باید تصمیم‌گیری كرد. بعد از آن، محاسباتی كه برای برآوردها لازم اند، صورت می گیرند. یرای داده‌های معین، ممكن است روشهای مختلف برآورد موجود باشند. در ادامه نتایج،، گزارش میزان خطای مورد انتظار در برآوردهای مهم، ضروری است.
اطلاعات حاصل برای بررسیهای آتی: هر نمونه‌ای كه از جامعه گرفته می‌شود، بالقوه راهنمایی برای اصلاح نمونه‌گیریهای بعدی است. طبعا از این نمونه، می‌توان درباره میانگین ها، انحراف معیارها، طبیعت تغییرپذیری اندازه های اصلی و هزینه های كسب داده‌ها، اطلاعاتی برای استفاده در نمونه‌گیریهای آتی به‌دست آورد. نباید فراموش كرد كه در هر نمونه‌گیری، كارها دقیقا همان‌گونه كه طرحریزی شده‌اند انجام می‌شوند. در هر نمونه‌گیری می‌توان خطاهایی كه با این مشكل مواجه می‌شوند شناسایی كرد و از تكرار آنها در نمونه های بعدی جلوگیری كرد.
اگر مطلب برای شما مفید بود ، دیدگاه خود را ثبت بفرمایید.
تماس با مشاور پژوهشی ریسرچ ادیتور : 07191009198 - داخلی شماره 3
***در صورتی که قصد انجام ادیت یا ترجمه مقاله یا استاندارد سازی ، و یا سایر موارد مربوط به فرمت و استایل مقاله خود را دارید ، میتوانید برای استفاده از این خدمت یک سفارش ثبت کنید و با هزینه ای پایین و با صرف زمان اندک این مورد را برای مقاله یا پایان نامه خود اجرا کنید***
ثبت دیدگاه جدید