چگونه یک گزارش تحقیقی تهیه کنیم؟

اجزاي تشكيل دهنده یک طرح تحقيق

   در ابتدا به طور بسيار خلاصه به اين مطلب اشاره مي‌‌كنم كه هر نوع تحقيق داراي يك طرح تحقيق ضمني است. به ساده‌ترين شكل، طرح يعني وجود يك سلسله مراحل منطقي كه داده‌هاي آزمايشي را به پرسش‌هاي نخستين تحقيق مرتبط مي‌سازدو سرانجام آن را به نتايج و دستاوردهايش متصل مي‌كند. به زبان غير‌فني چنين مي‌گويند كه طرح تحقيق، يك برنامه عملي براي رفتن از «اينجا» به «آن‌جا» است.كه واژه«اينجا» پرسشهاي نخستين و واژه «آنجا» پاسخ‌هاي اين يرسشها است.

 از ديدگاه تحقيق موردي يك طرح تحقيق موردی داراي پنج ركن اصلي است. آن ها عبارتند از :

 اول) پرسش‌هاي تحقيق.

دوم) موضوع يا پيشنهاد‌هاي تحقيق.

سوم) واحدهايي را كه بايد تجزيه و تحليل كرد.

چهارم) منطقي كه داده‌ها را به فرضيه يا موضوع تحقيق وصل مي‌كند.

پنجم) شاخص‌هايي كه بر اساس آن بايد دست‌آورد‌ها را تفسير كرد.

 1-پرسش‌هاي تحقيق: روش تحقيق موردي، مناسب پرسش‌هايي است كه با كلمه‌‌هاي «چگونه و چرا» شروع مي‌شوند. بنابراين نخستين كار اين است كه به صورتي دقيق ماهيت پرسش‌هاي تحقيق را از اين نظر مشخص كنيم.

 2-قضيه يا موضوع تحقيق: در تحقيق موردي، پرسش‌هاي تحقيق، مشخص نمي‌كنند كه درباره چه چيزي بايد تحقيق كرد. اگر پژوهشگر مجبور باشد موضوع يا قضيه را بيان كند، مي‌توان گفت كه در مسير درست گام نهاده. براي مثال در پاسخ به اين سؤال كه: چگونه و چرا سازمان‌ها با هم همكاري مي‌كنند؟ مي‌توان چنين گفت كه : سازمان‌ها از آن حهت با هم همكاري مي‌كنند كه منافع مشترك به دست آورند، يا اينكه منافع مشترك آن‌ها در آن نهفته است. يك چنين قضيه يا موضوعي علاوه بر آن‌كه بازتابي از مسئله‌اي تئوريك يا نظري مهم است، مي‌تواند نقطه آغاز كار باشد و به پژوهشگر بگويد كه در كجا به دنبال مدارك و شواهد ذي ربط باشد.

 3-واحد تجزيه و تحليل: اين ركن به ارائه طرح تحقيق مربوط مي‌شود. براي مثال در يك تحقيق موردي كلاسيك، «قضيه يا مورد» تحقيق مي‌تواند يك فرد باشد، مثل بيماري كه در بيمارستان بستري است، يا دانشجويي كه روي او تحقيق مي‌شود، يا گروه خاصي از رهبران سازمان‌ها، در يك چنين وضعي، فرد واحد اصلي تجزيه و تحليل است كه مورد تحقيق قرار مي‌گيرد. هر قدر موضوع، مشخص‌تر باشد انجام تحقيق امكان پذير‌تر است.«مورد» تحقيق مي‌تواند يك رويداد يا يك واحد سازماني باشد كه نمي توان به صورتي دقيق، آن را تعريف كرد. و اين مشكل را با خود به همراه داشته باشد كه آغاز و پايان هيچ نقطه‌اي به صورتي دقيق تعيين نشده است. به عنوان يك قانون كلي، مشخص كردن واحد تجزيه وتحليل به شيوه‌اي بستگي دارد كه پرسش‌هاي نخستين تحقيق به تعريف در مي‌آيند. براي مثال شما مي‌خواهيد در اين‌باره تحقيق كنيد كه: هنگامي كه ماليات‌هاي دولت مركزي كاهش مي‌يابد، يك سازمان چگونه مي‌تواند بهره‌وري خود را بالا ببرد؟ واحد تجزيه و تحليل ( قضيه اصلي ) سازماني است كه مي‌خواهيد روي آن تحقيق كنيد.

 4- مرتبط ساختن داده‌ها با موضوع

 5- شاخص‌‌هاي براي تفسير دستاوردها: اين دو ركن چهارم و پنجم شامل گام‌هايي است كه در تحقيق موردي بايد براي تجزيه و تحليل داده‌ها برداشت،

 و اما در مورد پرسش‌هاي تحقيق موردي، بايد بگوييم كه پرسش‌ها هسته اصلي تحقيق موردي را نشان مي‌دهند. و داراي دو ويژگي عمده هستند:

 1- پرسش‌ها براي پژوهشگر مطرح هستند نه مخاطب. در واقع پرسش‌ها مشخص مي‌كنند كه پژوهشگر چه اطلاعاتي را بايد جمع‌آوري كند و او را در مسير اصلي جمع‌آوري اطلاعات و داده‌ها قرار مي‌دهد.

 2-هر پرسش با فهرستي از منابع و مدارك احتمالي همراه است شامل مصاحبه‌هاي فردي، مشاهده اسناد و مدارك خاص.( ك ين،1376، ص32-42)

 تهيه گزارش تحقيق موردي

در بيشتر تحيقات موردي، شيوه تهيه گزارش تحقيق ناديده انگاشته مي‌شود. معمولاً پژوهشگران تا پايان جمع‌آوري داده‌ها به فكر تهيه گزارش نمي‌افتند. گزارش‌هاي مربوط به تحقيق موردي نمي‌توانند داراي شكل هماهنگ باشند. تهيه گزارش خلاصه‌اي از تحقيق موردي بخش مهمي از دستور كار تحقيق موردي را تشكيل مي‌دهد. و اين گزارش بايد به شيوه‌اي باشد كه موجب تسهيل جمع‌آوري داده‌هاي ذي‌ربط شودو اين امكان را به وجود‌ آورد كه پژوهشگر مجبور نباشد پيوسته براي موارد خاص( كه پس از آن لازم مي‌آيد) به محل تحقيق موردي مراجعه نمايد. البته وجود اين گزارش نبايد چنين تعبير شود كه پژوهشگر بايد به هنگام اجراي تحقيق موردي گام‌هاي بسيار دقيق و مشخصي بردارد. در واقع طرح تحقيق موردي احتمالاً پس از جمع‌آوري داده‌ها تغيير مي‌كند و پژوهشگران بايد همواره داراي اين انعطاف‌پذيري باشند. اگر اين ويژگي، يعني انعطاف‌پذيري را، بدون يكسونگري و به شيوه‌اي صحيح به اجرا در‌آورند، مزاياي اصلي و عمده استراتژي تحقيق موردي افزايش مي‌يابد.

  تحقيق محوري

آخرين مرحله تدارك ديدن براي جمع‌آوري داده‌ها، انجام يك تحقيق محور است كه به پژوهشگران كمك مي‌كند تا برنامه‌هاي مربوط به جمع‌آوري داده‌ها را اصلاح كنند. تحقيق محوري بيشتر جنبه شكلي دارد، و به پژوهشگر كمك مي كند تا پرسش‌هاي ذي‌ربط را تهيه كرده و مطرح نمايد. تحقيق موردي مي‌تواند داراي اهميت زيادي باشد، به گونه‌اي كه بيشتر منايع موجود را به اين بخش از تحقيق اختصاص داد.

 بحث‌هاي فرعي كه در اين زمينه بايد ارائه كرد عبارتند از:

 اول)  گزينش تحقيق محوري

 دوم)  ماهيت پژوهش در تحقيق محوري

 سوم)  ماهيت گزارش‌هايي كه در تحقيق محوري ارائه مي‌شود.

  1- گزينش تحقيق محوري: در اين قسمت مسأله نزديك بودن محل و منطقه جغرافيايي و مسائلي كه مي‌تواند كار را ساده نمايد مورد توجه قرار مي‌گيرد. اين امر باعث مي‌شود كه بين مصاحبه‌شوندگان و پژوهشگر تحقيق موردي رابطه‌اي مستحكم و بدون ساختاري مشخص برقرار شود.

  2- ماهيت پژوهش در تحقيق محوري: پژوهش در اين مرحله مي‌تواند هم جنبه محتوايي داشته باشد و هم به شيوه اجرايي توجه كند. از نظر محتوايي اين مرحله مي‌تواند به پژوهشگر كمك كند تا تحقيق را به صورتي در‌آورد  كه بازتابي از تئوري‌هاي مهم يا مسائل مهم سياسي باشد و نيز در زمينه قضاياي معاصر نيز پرسش‌هايي مطرح سازد. از نظر روش شناسي ، محل تحقيق محوري مي‌تواند درباره پرسش‌هايي كه مربوط به محل انجام تحقيق است و نيز درباره وسائلي كه مي توان در زمينه پژوهش در آن مكان تهيه كرد بسيار مؤثر واقع شود.

 3-  ماهيت گزارش در تحقيق محوري: گزارش هايي كه از تحقيق موردي ارائه مي‌شود: تفاوت عمده بين گزارشاتي كه از تحقيق محوري داده مي‌شود و گزارش‌هاي متعلق به تحقيق واقعي اين است كه گزارش‌هاي محوري بايد مربوط به درس‌هايي باشند كه در مورد شيوه اجرايي در محل و طرح پژوهش، مطالبي را به پژوهشگران آموزش دهند. از اين رو گزارش‌هاي مربوط به تحقيق محوري مي‌تواند بخش‌هاي فرعي يا مسائل جزئي و كم اهميت را در بر‌بگيرد. اگر قرار باشد بيش از يك تحقيق محوري انجام شود، گزارش به دست آمده از نخستين تحقيق محوري را مي‌توان براي انجام اصلاحاتي به كار برد كه بايد در تحقيق محوري بعدي صورت گيرد

  تهيه و ارائه گزارش در تحقيق موردي

 اين مرحله زماني در تحقيق موردي به اجرا در مي‌آيد كه داده‌ها جمع‌آوري شده باشد، در واقع آخرين مرحله از تحقيق موردي است.گزارش تحقيق موردي مي‌تواند به صورت كتبي يا شفاهي باشد. و براي تهيه آن بايد گام‌هاي مشخصي برداشت. از جمله: شناسايي و مشخص كردن كساني كه گزارش، براي آن‌ها تهيه مي‌شود. و دادن شكلي مشخص به ساختار آن و رفتن از راه‌هايي مشخص. در مورد تركيب و ساختار گزارش شش روش پيشنهاد شده است كه عبارتند از تحليل خطي، مقايسه‌اي، تاريخي، ارائه تئوري، معكوس و ساختارهايي كه بدون ترتيب مي‌باشد.

    انواع گزارش‌هاي تحقيق موردي

  گزارش تحقيق موردي الزاماً نبايد به صورت كتبي باشد. مي‌توان اطلاعات و داده‌هاي يك تحقيق موردي را از راه‌هاي ديگر هم گزارش كرد مثل گزارش شفاهي، مجموعه عكس، نوار ويديوئي. ولي گزارش كتبي داراي مزيت‌هاي مهمي است. اطلاعات به صورت دقيق‌تري در مي‌آيد و در مقايسه با شكل‌هاي تصويري و گزارش‌هاي شفاهي بهتر با مخاطبان ارتباط برقرار مي‌كند، براي نويسنده و خواننده پديده‌اي آشنا است.

   * گونه‌هاي متفاوت گزارش‌هاي كتبي:

   الف)   تحقيق تك‌موردي كه جنبه كلاسيك دارد. يك گزارش كه جنبه داستاني دارد و به شرح جزئيات مي‌پردازد، براي تشريح و تجزيه و تحليل يك قضيه ارائه مي‌شود كه مي‌توان آن را در قالب يك كتاب، گزارش، يا مقاله در يك مجله منتشر كرد و مي تواند داراي جدول نمودار و شكل نيز باشد.

   ب)   گزارش از تحقيق چند موردي كه در رابطه با يك تحقيق تك موردي و كلاسيك تهيه مي‌شود. داراي چندين داستان است كه معمولاً به صورت فصل‌ها و بخش‌هاي جداگانه درباره هر يك از تحقيقات يا قضاياي انفرادي ارائه مي‌شود. افزون بر گزارش‌هايي كه به صورت تك تك و انفرادي ارائه مي‌شود، مي تواند به صورت يك فصل يا يك بخش باشد كه در آن نتايج و تجزيه و تحليل‌ها جنبه مقايسه‌اي به خود مي‌گيرد.

  ج)   گزارشي از تحقيق تك موردي يا چند موردي كه به صورت سنتي به شرح جزئيات نمي‌پردازد. در عوض، گزارش هر تحقيق به صورت يك سلسله پرسش‌ها و پاسخ‌هايي است كه با توجه به پرسش‌ها و پاسخ‌هاي پايگاه داده‌هاي تحقيق موردي مطرح شده‌اند.

   د)   گزارش كتبي مربوط به تحقيق چند‌موردي. در چنين حالتي فصل يا بخش جداگانه‌اي كه به تحقيق يا قضيه خاصي اختصاص نمي‌يابد، بلكه، كل گزارش شامل تجزيه و تحليل‌هاي مقايسه‌اي است، چه اين‌كه به صورت كاملاً توصيفي باشد و چه موضوع‌هاي تبييني را در بر‌گيرد.

   زمان و شيوه شروع گزارش

 از همان آغاز پژوهش بخش‌هاي خاصي از گزارش را مي‌توان پيش نويسي كرد و اين پيش‌نويس مقدم بر جمع‌آوري داده‌ها و تكميل كردن و تجزيه و تحليل است. مثل بخش‌هاي مربوط به منابع و مأخذ و روش‌شناسي در تحقيق. بخش منابع و مأخذ را مي‌توان در صورت لزوم، با مأخذ جديد و مروري بر ادبيات تكميل كرد تا هنگام تنظيم نقل‌قول‌ها مطمئن بودكه چيزي از قلم نيفتاده است. اين كار با شيوه متداولي كه پژوهشگران انجام مي‌دهند، يعني بخش منايع و مأخذ را در آخر كار تهيه مي‌كنند، متفاوت است. زيرا اينگونه افراد در بخش پاياني تحقيق بايد وقت زيادي را صرف نوشتن اين مطالب نمايند و نمي‌توانند به بخش‌هاي مهم‌تر مثل نوشتن اصل تحقيق. بازنويسي، ويراستاري و... بپردازند.

   بخش مربوط به روش‌شناسي را هم بايد در اين مرحله پيش‌نويسي كرد، زيرا گام‌هاي اصلي مربوط به جمع‌آوري داده‌ها و تجزيه و تحليل آن‌ها بايد به صورت بخشي از طرح تحقيق موردي در‌آيد.

 پس از جمع‌آوري داده‌ها، ولي پيش از شروع تجزيه وتحليل، بخش ديگري را كه بايد تهيه كرد، داده‌هاي تشريحي درباره قضاياي مورد تحقيق است. داده‌هاي تشريحي شامل اطلاعات كمي و كيفي درباره قضايا است. اين بخش بسته به نظر و عقيده پژوهشگر بلند يا كوتاه است. اگر پيش‌نويس اين بخش‌ها به صورتي صحيح و مناسب تهيه شود، محقق گامي بلند به جلو برداشته و مي‌تواند براي تجزيه و تحليل دستاورد‌ها وقت بيشتري صرف كند. گامي ديگر در راه تهيه گزارش تحقيق موردي. به كيفيت كلي تحقيق مربوط مي شود. و عبارت است از بازنگري يا مرور بر گزارش كه نه تنها به وسيله همكاران بلكه به وسيله كساني كه در تحقيق مشاركت داشته و يا نقش آگاهي دهنده ايفا كرده‌اند، انجام مي‌شود، اگر نقطه نظر‌هاي ارائه شده مثمر‌ثمر باشد، پژوهشگر مي‌تواند آن‌ها را به عنوان بخشي از كل تحقيق موردي منتشر كند. با اين اقدام واقعيت‌هاي اساسي و مداركي كه در قضيه ارائه مي‌شوند بايد يكديگر را تأييد كنند. از ديدگاه روش‌شناسي، اصلاحاتي كه در تحقيق انجام مي‌شود موجب افزايش صحت تحقيق موردي خواهد شد. و احتمال اينكه گزارش نادرست ارائه گردد كاهش مي‌يابد. شخص پژوهشگر مي‌تواند با ديدگاه‌هاي مختلف با يك موضوع آشنا شود و آن‌ها را در گزارش خود مطرح كند.

  1- تحقيق موردي نمونه

 حتي اگر كسي به عنوان پژوهشگر يك تحقيق موردي به بهترين شكل ممكن از روش‌هاي اصولي استفاده كند، يعني دستور كار تحقيق موردي را تهيه و به كار بندد. زنجيره‌اي از مدارك را حفظ نمايد، پايگاه داده‌ها را براي تحقيق موردي به وجود آورد و از اين كارها بكند. باز هم نمي‌تواند يك تحقيق موردي نمونه ارائه نمايد. داشتن مهارت كافي يا استاد شدن در به كارگيري اين فنون ييان روش‌ها باعث مي‌شودكه فرد در اين كارها خبره شود، ولي الزاماً نمي‌تواند به صورت يك متخصص نمونه در‌آيد.

 * يك تحقيق موردي نمونه پنج ويژگي عمده دارد كه به شرح زير است:

  1-  تحقيق موردي بايد مهم باشد: اين ويژگي كلي تحقيق موردي از كنترل بسياري از پژوهشگران خارج است. اگر يك پژوهشگر به تعداد اندكي از « مكان ها » دسترسي داشته باشد، يا اگر منابع بيش از حد محدود باشند، تحقيق موردي كه در اين محدوديت‌ها انجام مي‌شود، نمي‌تواند اهميت چندان زيادي داشته باشد. تحقيقات موردي مهم:

تحقيقات موردي غير‌عادي هستند كه نظر همگان را به خود جلب مي‌كنند.

موضوع ها و مسائلي را بررسي مي‌كنند كه از نظر ملي اهميت دارند.

داراي هر دو ويژگي بالا هستند.

تحقيقات موردي كه در آن پژوهشگر مي‌خواهد موضوعي را روشن نمايد و يا مطالبي را كشف كند، فرصتي به دست مي‌دهد تا بتوان بدان وسيله يك تحقيق موردي نمونه ارائه كرد. حالت ديگر زماني است كه يك موضوع بحراني انتخاب مي‌شود. در اين حالت تحقيق موردي اهميت زيادي پيدا خواهد كرد. بسياري از دانشجويان تحقيقات موردي بي‌اثر و مسائل تئوريك مرده را به‌عنوان موضوع تحقيق موردي خود انتخاب مي‌كنند. پيش از انتخاب يك تحقيق موردي ، دانشجو بايد به صورتي مفصل درباره نقشي كه آن تحقيق در جامعه ايفا خواهد كرد بررسي كند، با اين نيت كه بتواند تحقيق موردي مزبور را با موفقيت به انجام برساند.

 2-   تحقيق موردي بايد كامل باشد: احساس كامل بودن به هنگام انجام يك تحقيق موردي حائز اهميت است. اين احساس عبارت است از تعيين مجموعه كاملي از آزمايش‌هاي آزمايشگاهي. براي تحقيقات موردي، كامل بودن به سه طريق امكان‌پذير است. نخست اينكه مرز‌هاي تحقيق به صورتي مشخص مورد توجه قرار گيرد. (يعني تبيين پديده مورد تحقيق) دوم جمع‌آوري مدارك. در اين راستا مدارك با اهميت آن‌هايي هستند كه مي‌توانند موضوع يا ديدگاه مخالف را تأييد نمايند. راه سوم به نبودن شرايط لازم مربوط مي‌شود. امكان دارد يك تحقيق موردي كامل نشود زيرا به اصطلاح منابع تحقيق به اتمام رسيده است، يا پژوهشگر زمان كافي نداشته باشد.

 3-   تحقيق موردي و ديدگاه‌هاي مخالف: در اجراي تحقيقات موردي، يكي از روش‌هاي ارزشمند اين است كه موضوع‌ها و ديدكاه‌هاي مخالف مورد توجه قرار بگيرند. و در مرحله تجزيه و تحليل داده‌ها به ديد‌گاه‌هاي مخالف و موافق هر دو توجه شود.

 4-   تحقيق موردي بايد مدارك كافي ارائه كند: يك تحقيق موردي نمونه بايد بتواند به شيوه‌اي معقول و مؤثر مدارك لازم را ارائه نمايد، به گونه‌اي كه خواننده با توجه به ارزش‌هاي مبتني بر تجزيه و تحليل به نوعي قضاوت و داوري مؤثر برسد. مدارك بايد حالت خنثي داشته باشد، چه در رد و چه درتأييد ديدگاه پژوهشگر خواننده بايد بتواند به صورت مستقل نتيجه بگيرد، كه آيا آن تفسير قابل اعتماد است يا خير؟ مهم ترين مدارك در تحقيق بايد اورده شود و نه اسناد و مداركي كه ديدگاه پژوهشگر را تأييد كنند.

 5-   گزارش تحقيق موردي نبايد كسالت‌آور باشد: آخرين ويژگي عمده در تحقيق موردي اين است كه صرف‌نظر از الگويي كه استفاده مي‌شود، نبايد كسالت‌آور باشد. در مورد گزارش‌هاي كتبي به اين معنا است كه بايد با خطي خوانا و سبكي زيبا ارائه شود

اگر مطلب برای شما مفید بود ، دیدگاه خود را ثبت بفرمایید.

تماس با مشاور پژوهشی ریسرچ ادیتور : 07191009198  - داخلی شماره 3

***در صورتی که قصد انجام ادیت یا ترجمه  مقاله یا استاندارد سازی ، و یا سایر موارد مربوط به فرمت و استایل مقاله خود را دارید ، میتوانید برای استفاده از این خدمت یک سفارش ثبت کنید و با هزینه ای پایین و با صرف زمان اندک این مورد را برای مقاله یا پایان نامه خود اجرا کنید***