اصطلاح Q1 تا Q4 درباره مجلات به چه معناست ؟

در مجامع علمی و دانشگاهی برای ارزیابی تاثیرگذاری و کیفیت یک مجله از رتبه بندی مجلات استفاده می شود. رتبه بندی درواقع منعکس کننده جایگاه یک مجله در میان سایر مجلات در یک رشته خاص، میزان دشواری چاپ مقاله در مجله و اعتبار مجله است.

از معیارهای مختلفی برای اندازه گیری و ارزیابی کیفیت انتشارات علمی استفاده می شود. این معیارها عبارت اند از:

• تعداد آثار منتشر شده
• تعداد کل استنادهای دریافت شده
• متوسط تعداد استنادها به هر اثر منتشر شده
• تعداد آثار مهم و قابل توجه منتشر شده
• تعداد استنادهایی که توسط آثار پر استناد دریافت شده است

رتبه‌بندی مجلات 

در جامعه تحقیقاتی جهانی به طور کلی، چهار مرجع معتبر بین‌المللی در رشته‌های گوناگون علمی و فنی برای ایندکس مجلات وجود دارد که عبارت‌اند از:

1. موسسه تامسون رویترز (Thomson Reuters)

موسسه تامسون رویترز یک موسسه چندملیتی است که از زیرمجموعه های زیادی برخوردار است.

یکی از این زیرمجموعه ها، پایگاه وب آو ساینس Web of Science می باشد. مقالاتی که در این پایگاه نمایه می شوند، به دو نوع تقسیم می شوند: مقالاتی که دارای ضریب تاثیر (Impact Factor) بوده و به JCR شهرت دارند و مقالاتی که بدون ایمپکت هستند و به ISI Listed شناخته می شوند. 

2. موسسه اسکوپوس (Scopus)

اسکوپوس یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته‌شده‌است که اطالاعات بیش از شانزده هزار مجله علمی را در خود جمع‌آوری کرده‌است. اسکوپوس یکی از محصولات الزویر(Elsevier)  است که استفاده از اطلاعات آن نیاز به اشتراک و پرداخت هزینه دارد.

3. پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) یک پایگاه علمی است که اعتبار مجلات کشورهای اسلامی را می سنجد. این پایگاه سومین پایگاه استنادی به از تامسون و اسکوپوس بوده و  ۵٧ کشور اسلامی در آن مشارکت دارند.

4. پاب مد (PubMed)

مجلات پاب مد مشابه سایر پایگاه های گفته شده است اما فقط شامل اطلاعات رشته های علوم پزشکی و زیست شناسی است. این پایگاه اطلاعات غنی و ارزشمند خود را به صورت رایگان در اختیار جهانیان قرار داده است.

هر کدام از این مراجع، مجلات را براساس یکسری شاخص رتبه بندی می کنند. 

گزارش های استنادی مجلات: Journal Citation Reports  JCR 

JCRیک گزارش سالانه از میزان استناد به مجلات و رتبه بندی آنها ست که توسط موسسه تامسون رویترز انجام می شود.

شامل نشریاتی است که توسط کارشناسانی با بیشترین استناد در دنیا مورد بررسی قرار گرفته و تقریباً 200 رشته مختلف را پوشش می دهد. JCR یک ابزار ضروری برای بررسی میزان تأثیر و اثر گذاری یک مجله بر جامعه تحقیق بین المللی است.

این شاخص کیفیت مقاله را اندازه گیری نمی کند بلکه کیفیت مجله ای را که مقاله در آن چاپ شده است اندازه گیری می کند.

از طریق پلتفرم Web Of Science (WOS) می توان به JCR دسترسی پیدا کرد و می توان از آن برای اجرای جستجوهای آنلاین و پیدا کردن ضریب تأثیر یک مجله یا گروهی از مجلات و مقایسه آنها استفاده کرد.

همه مجلات دارای ضریب تأثیر JCR نیستند و آنهایی که دارند نیز این ضریب را برای همیشه ندارند. JCR از بازه زمانی سه ساله استفاده می کند و بعد از پایان این بازه، مجلات مجدد ارزیابی می شوند.

پیشنهاد خواندنی : شناخت ژورنال پولی و رایگان

رتبه بندی SCIMAGO Journal and Country Rank : 

SJR انتشارات نمایه شده در پایگاه داده Scopus که توسط ناشر الزویر از سال 1997 تا اکنون ارائه شده است را تحلیل و ارزیابی می کند. SJR معیار سنجش تأثیر علمی مجلات است که هم از نظر تعداد استنادهای دریافتی توسط یک مجله و هم از نظر اهمیت یا اعتبار مجلاتی که این استنادها از آن نشأت می گیرند ، به حساب می آید.

شاخص تأثیر عنوان مجله در هر سال مشخص در SJR یک شاخص ثابت نیست و ممکن است متفاوت باشد و از آنجایی که شامل تعداد بیشتری از مجلات نسبت به JCR است ، باعث می شود کمتر گزینشی باشد.

SJR و JCR چه تفاوت هایی با هم دارند؟

SJR به میزان استنادات (وزن می دهد) که این وزن بر اساس اعتبار ژورنال مشخص می شود. یعنی اگر به دو مقالات دو ژورنال مختلف به تعداد یکسان مثلا 5 بار رفرنس داده شود، از دید SJR میزان استناد به ژورنال معتبرتر بیشتر از ژورنال کمتر معتبر است. این در حالی ست که که JCR هر استناد در هر ژورنالی که صورت بگیرد یک وزن و اعتبار یکسان خواهد داشت.

در SJR بازه های مورد بررسی 3 ساله هستند در حالیکه در JCR این بازه ها 2 ساله هستند. در SJR خود استنادی (استناد و رفرنس دادن یک فرد در مقاله ی جدید خود به مقاله های قبلی خود) با ضریب 33% حساب می شود در حالیکه در JCR با ضریب 100%.

هر دو پایگاه JCR و SJR برای رتبه بندی مجلات از شاخصی مرسوم به شاخص Q استفاده می کنند. باتوجه به دسته ای که مجلات در آن قرار دارند، امتيازي بين Q1 تا Q4 به آنها تعلق مي گيرد که مشابه ضريب تاثير در مجلاتISI است. در حقيقت Quartile Scores امتياز عملکردي هرمجله در دسته خود به شمار مي رود.

  داشتن نمره بين Q1 تا Q4 حاکي از ارزش خاص آن مجله است.

چارک یا Quartile چیست؟

رتبه بندی مجلات در هر گروه موضوعی توسط JCR و SJR به چهار چارک Quartile  تقسیم می شود. این چارک ها براساس ضریب تاثیر یا شاخص تاثیر، مجلات را از بالاترین تا پایین ترین رتبه، رتبه بندی می کنند. 

Q1 شامل مجلاتی است که جز 25 درصد برتر لیست قرار دارند.

Q2 شامل مجلاتی است که جز 25 تا 50 درصد لیست قرار گرفته اند.

Q3 شامل مجلاتی است که جز 50 تا 75 درصد لیست قرار گرفته اند.

Q4 شامل مجلاتی است که جز 75 تا 100 درصد انتهای لیست قرار دارند.

معتبرترین مجلات در یک موضوع خاص ، مجلاتی هستند که اولین چارک یعنی Q1 را اشغال می کنند. با حرکت به سمت پایین در چارک ها، اهمیت مجلات و میزان اعتبارشان کاهش می یابد.

با توجه به رتبه مجلات در چارک های Q1 تا Q4، میتوان جایگاه هر مجله در یک رشته خاص را مشخص کرد. مجلاتی که در Q1 و Q2 قرار داشته باشند، از اهمیت و اعتبار بیشتری برخوردار بوده و چاپ مقاله در این نوع مجلات نشان دهنده کیفیت علمی مقاله است.

تفاوت ضریب تاثیر IF و شاخص Q در بازه رتبه بندی مجلات و مدت زمان اعتبار آن می باشد. در ضریب تاثیر IF، مجلات از یک هزارم تا 30 رتبه بندی شده و این رتبه بندی 2 سال یکبار مجددا بررسی می شود. اما در شاخص Q، مجلات در چهار چارک رتبه بندی شده و مدت زمان اعتبار این رتبه بندی 3 سال می باشد.

اطلاع داشتن از رتبه مجلات، به شما در انتخاب مجله مناسب برای چاپ مقاله تان کمک شایانی خواهد کرد. اگر قصد پذیرش از دانشگاه های خارجی را دارید و یا میخواهید در آزمون دکتری شرکت کرده و نیاز به رزومه ای قوی دارید، این مساله را در نظر بگیرید. 

برای مشاهده رتبه مجلات از نظر شاخص Q می توانید به سایت www.scimagojr.com   مراجعه کرده و در قسمت journal ranking با مشخص کردن رشته و موضوع مورد نظر خود، رتبه بندی مجلات را مشاهده کنید. همچنین اگر میخواهد شاخص Q مجله خاصی را پیدا کنید، کافیست عنوان مجله را در قسمت جستجو این سایت وارد کرده و اطلاعات مربوط به آن مجله را ببینید.

اگر مطلب برای شما مفید بود، دیدگاه خود را ثبت بفرمایید.

تماس با مشاور پژوهشی ریسرچ ادیتور : 07191009198  - داخلی شماره 3